Τρίτη 28 Απριλίου 2020

Γνωμοδότηση γιά τήν νομιμότητα καί τήν σκοπιμότητα τῆς καθολικῆς ἀπαγόρευσης τῆς τέλεσης κάθε εἴδους Λειτουργιῶν καί ἱεροπραξιῶν



Λόγῳ παρανοήσεων σέ ἀρκετούς γιά τό ἀκριβές περιεχόμενο τῆς ΚΥΑ πού ἀπαγορεύει τήν τέλεση κάθε εἴδους Λειτουργιῶν καί ἱεροπραξίας θά ἦταν σκόπιμο νά συμπεριλάβουμε ἐδῶ ἀρχικά τό ἀκριβές ἐπίμαχο κείμενό της:
ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ-ΥΓΕΙΑΣ
Ἔχοντας ὑπόψη:
1.Τίς διατάξεις τοῦ ἄρθρου πρώτου τῆς ἀπό 25-2-2020 Πράξεις Νομοθετικοῦ Περιεχομένου «Κατεπείγοντα μέτρα ἀποφυγῆς καί πε-ριορισμοῦ τῆς διάδοσης τοῦ κορωνοϊοῦ» (Α’ 42) καί ἰδίως τῆς περίπτω-σης στ’ τῆς παραγράφου 2 καί τῆς παραγράφου 4 αὐτοῦ…..
ἀποφασίζουμε:
Ἄρθρο μόνο
1.Τήν προσωρινή ἀπαγόρευση τῆς τέλεσης κάθε εἴδους λειτουργιῶν καί ἱεροπραξιῶν σέ ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς χώρους θρησκευτικῆς λατρείας (κάθε εἴδους καί κάθε νομικοῦ, κανονικοῦ καί ἐν γένει θρησκευτικοῦ καθεστῶτος ναῶν καί παρεκκλησίων, εὐκτηρίων οἴκων, τεμενῶν κ.λπ.) κάθε δόγματος καί θρησκείας, ἀνεξαρτήτως μεγέθους καί χωρητικότητάς τους, στό σύνολο τῆς Ἐπικράτειας, γιά προληπτικούς λόγους δημόσιας ὑγείας καί γιά τό χρονικό διάστημα ἀπό 16.3.2020 ἕως καί 30.3.2020, κατά τά ἀναφερόμενα στίς σχετικές εἰσηγήσεις τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Προστασίας Δημόσιας Ὑγείας ἔναντι τοῦ κορωνοϊοῦ COVID-19. Ἐπιτρέπεται μόνο ἡ προσέλευση πιστῶν, γιά ἀτομική προσευχή μέ βραχεῖα παραμονή τους στόν χῶρο λατρείας, τηρουμένης τῆς ἀναλογίας τοῦ ἑνός ἀτόμου ἀνά 10 τ.μ. ἐπιφανείας καί μέ ἐλάχιστη ἀπόσταση τά δύο (2) μέτρα μεταξύ τους. Στόν ὑπολογισμό τοῦ προηγούμενου ἐδαφίου περιλαμβάνεται ἀποκλειστικά καί μόνο ἡ ἐπιφάνεια τοῦ κύριου/ὠφέλιμου χώρου πού ἐξυπηρετεῖ τίς λατρευτικές ἀνάγκες καί δέν συμπεριλαμβάνονται οἱ ἐπιφάνειες τυχόν ἄλλων ὅμορων κυρίων χώρων τοῦ ἀκινήτου πού ἐξυπηρετοῦν δραστηριότητες μή λατρευτικές (π.χ. χώρων σεμιναρίων καί ἀναγνωστηρίων), τυχόν βοηθητικῶν χώρων (π.χ. γραφείων, ἀποθηκῶν), χώρων ὑγιεινῆς, κοινοχρήστων κ.λπ. Οἱ ὑπεύθυνοι τῶν χώρων λατρείας ὀφείλουν νά διασφαλίζουν ὅτι τηρεῖται ἀνά πᾶσα στιγμή ἡ ὡς ἄνω ἀναλογία ἀριθμοῦ πιστῶν/τετραγωνικῶν καί ἡ ἀπόσταση μεταξύ τῶν πιστῶν, καθώς καί ὅλα τά μέτρα ὑγιεινῆς πού ἔχουν θεσπίσει οἱ ἁρμόδιες ἀρχές. Στίς εἰσόδους τῶν χώρων λατρείας θά πρέπει νά ὑπάρχει συσκευή μέ ἀπολυμαντικό/ἀντισηπτικό ἤ ἰσοδύναμης δράσης προϊόν, πρός ἐλεύθερη χρήση ἀπό τούς πιστούς.
2.Οἱ ὡς ἄνω ἀπαγορεύσεις καί ὑποχρεώσεις καταλαμβάνουν καί τούς χώρους λατρείας πού βρίσκονται ἐνταγμένοι ἐντός δημοσίων, δημοτικῶν, φιλανθρωπικῶν, κοινωφελῶν ἤ ἄλλων ὑπηρεσιῶν, καταστημάτων καί ἐγκαταστάσεων (π.χ. νοσοκομείων καί ψυχιατρείων, γηροκομείων, οἰκοτροφείων, κοιμητηρίων, κατασκηνώσεων) καί ἰδιωτικῶν κτημάτων, κτιρίων καί ἐπιχειρήσεων (π.χ. συγκροτημάτων κατοικιῶν, κέντρων ἐκδηλώσεων, ξενοδοχείων).
3.Οἱ ὡς ἄνω ἀπαγορεύσεις καί ὑποχρεώσεις καταλαμβάνουν καί τούς ναούς καί πάσης φύσεως χώρους λατρείας πού κεῖνται ἐντός τῶν ἱερῶν μονῶν, μοναστηριῶν καί κάθε εἴδους καί νομικοῦ/κανονικοῦ καθεστῶτος χώρων ἐγκαταβίωσης….
Ἀπό τήν ἀνάγνωση τῆς ΚΥΑ ἀντιλαμβάνεται κανείς, ὅτι ἡ ἀπαγόρευση εἶναι καθολική καί ἀδιάστικτη.
Πιό αὐστηρή δέν μποροῦσε νά γίνει.
Τό ἀπόλυτο τῆς ἀπαγόρευσης προκαλεῖ τόν κοινόν νοῦν, καθώς ἀπαγορεύει τήν τέλεση κάθε ἱεροπραξίας ἀκόμη καί στίς Ἱερές Μονές, ὅπου κατά τά λοιπά οἱ Μοναχοί/ές ζοῦν κοινοβιακά ἔχοντας κοινή τράπεζα!
Δέν ἐξαιρεῖ μάλιστα ἀκόμη καί τό Ἅγιον Ὄρος, καθώς ρητά μνημονεύει ὅλην τήν Ἐπικράτεια.
Εἶναι τόσο πρόδηλη ἐδῶ ἡ καταχρηστικότητα τῆς διατάξεως, ὥστε εὔλογα νά ἀπορεῖ κανείς ἐάν ὁ νομοθέτης εἶναι τόσο πλημμελῶς καταρτισμένος περί τῶν ἱεροπραξιῶν καί τῆς μοναστικῆς ζωῆς ἤ μήπως ἐμφορεῖται ἀπό ἀποστροφή πρός τίς κάθε εἴδους ἱεροπραξίες!
Εἶχε, ὅμως, τό δικαίωμα αὐτό ὁ νομοθέτης; Τήν ἀπάντησή μᾶς τήν δίδει τό ἴδιο τό κείμενο τῆς ἀπό 25-2-2020 Πράξεως Νομοθετικοῦ Περιεχομένου μέ τίτλο «Κατεπείγοντα μέτρα ἀποφυγῆς καί περιορισμοῦ τῆς διάδοσης τοῦ κορωνοϊοῦ» ( στό ἑξῆς ΠΝΠ ), δυνάμει τῆς ὁποίας καί μόνον ἦταν δυνατή ἡ ἔκδοση τῆς ἐπίμαχης ΚΥΑ, πού ἄλλωστε τήν μνημονεύει στό κείμενό της, ὅπως τό παραθέσαμε παραπάνω. Ἐκεῖ ὄντως διαβάζουμε ὅτι:
Ἄρθρο πρῶτο
Μέτρα πρόληψης, ὑγειονομικῆς παρακολούθησης καί περιορισμοῦ τῆς διάδοσης τῆς νόσου.
1. Πρός τόν σκοπό τῆς ἀποφυγῆς κινδύνου ἐμφάνισης ἤ καί διάδοσης κορωνοϊοῦ πού ἐνδέχεται νά ἔχουν σοβαρές ἐπιπτώσεις στή δημόσια ὑγεία, μπορεῖ νά ἐπιβάλλονται μέτρα πρόληψης, ὑγειονομικῆς παρακολούθησης, καθώς καί περιορισμοῦ τῆς διάδοσης τῆς νόσου.
2. Τά μέτρα αὐτά συνίστανται:…(στ) στήν προσωρινή ἀπαγόρευση τῆς λειτουργίας σχολικῶν μονάδων καί πάσης φύσεως ἐκπαιδευτικῶν δομῶν, φορέων καί ἱδρυμάτων, δημοσίων καί ἰδιωτικῶν, κάθε τύπου καί βαθμοῦ, χώρων θρησκευτικῆς λατρείας,…..
Κατά τήν ἐπιβολή τῶν μέτρων ἐπιλέγεται ἀπό τά ἁρμόδια ὄργανα τό ἠπιότερο δυνατό γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ σκοποῦ του, ὑπό τό πρῖσμα τῆς συνταγματικῆς ἀρχῆς τῆς ἀναλογικότητας.
Ἄς δοῦμε καί ποιά εἶναι ἡ συνταγματική ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας.
Ἄρθρο 25 τοῦ Συντάγματος
1. Τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου ὡς ἀτόμου καί ὡς μέλους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καί ἡ ἀρχή τοῦ κοινωνικοῦ κράτους δικαίου τελοῦν ὑπό τήν ἐγγύηση τοῦ Κράτους. Ὅλα τά κρατικά ὄργανα ὑποχρεοῦνται νά διασφαλίζουν τήν ἀνεμπόδιστη καί ἀποτελεσματική ἄσκησή τους. Τά δικαιώματα αὐτά ἰσχύουν καί στίς σχέσεις μεταξύ ἰδιωτῶν στίς ὁποῖες προσιδιάζουν. Οἱ κάθε εἴδους περιορισμοί πού μποροῦν κατά τό Σύνταγμα νά ἐπιβληθοῦν στά δικαιώματα αὐτά πρέπει νά προβλέπονται εἴτε ἀπευθείας ἀπό τό Σύνταγμα εἴτε ἀπό τό νόμο, ἐφόσον ὑπάρχει ἐπιφύλαξη ὑπέρ αὐτοῦ καί νά σέβονται τήν ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας.
2. H ἀναγνώριση καί ἡ προστασία τῶν θεμελιωδῶν καί ἀπαράγραπτων δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν Πολιτεία ἀποβλέπει στήν πραγμάτωση τῆς κοινωνικῆς προόδου μέσα σέ ἐλευθερία καί δικαιοσύνη.
3. H καταχρηστική ἄσκηση δικαιώματος δέν ἐπιτρέπεται.
4. Τό Κράτος δικαιοῦται νά ἀξιώνει ἀπό ὅλους τούς πολίτες τήν ἐκπλήρωση τοῦ χρέους τῆς κοινωνικῆς καί ἐθνικῆς ἀλληλεγγύης.
Ἀπό τόν συνδυασμό τῶν παραπάνω προκύπτει ἀβίαστα ὅτι τό Κράτος χάριν τῆς ἐθνικῆς κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης – Δημόσιας Ὑγείας ἐν προκειμένῳ – μπορεῖ νά ἐπιβάλει περιορισμούς στήν ἄσκηση τῶν ἀτομικῶν καί κοινωνικῶν μας δικαιωμάτων ὑπό τόν ὅρο ὅμως ὅτι θά ἐπιλέξει τούς περιορισμούς αὐτούς πού θά ἐξυπηρετοῦν μέν τή διασφάλιση τῶν πολιτῶν ἀπό τόν Κορωνοϊό ἀλλά ταυτόχρονα θά εἶναι καί οἱ ἠπιότεροι δυνατοί ὡς πρός τά δικαιώματά μας. Μέ ἄλλα λόγια ἡ Πολιτεία ὀφείλει μεταξύ διαφόρων ἐξίσου ἀποτελεσματικῶν μέτρων πού μπορεῖ νά πάρει γιά τή Δημόσια Ὑγεία, νά ἐπιλέγει αὐτά πού θά θίγουν τό λιγότερο δυνατό τή Θρησκευτική μας ἐλευθερία.
Μέ τήν ἐπίμαχη ἀπόλυτη ἀπαγόρευση -ὅπως προαναφέρθηκε- εἶναι σαφές, ὅτι ὄχι ἁπλά περιορίζεται ἡ θρησκευτική μας ἐλευθερία, ἀλλά πλήττεται ὁ ἴδιος ὁ πυρήνας τοῦ δικαιώματός μας, ὥστε νά ἀκυρώνεται πλήρως ἡ Θρησκευτική μας ἐλευθερία.
Ὁ λόγος εἶναι, ὅτι ἀπαγορεύεται σέ ὅλην τήν Ἐπικράτεια ἡ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας μετά τοῦ Ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἕνα Μυστήριο κομβικό γιά τήν Ὀρθόδοξη Πίστη μας, sine qua non γιά τήν ἀκρίβεια, χωρίς τό ὁποῖο οὐσιαστικά δέν δύναται νά ζεῖ ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανός, χωρίς τό ὁποῖο ὑπονομεύεται ὁ ἴδιος ὁ θεσμός τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας.
Ὑποστηρίχθηκε σχετικά, ὅτι παράλληλα μέ τήν ἀπαγόρευση προβλέφθηκε ἡ δυνατότητα τηλεοπτικῆς – ραδιοφωνικῆς παρακολούθησης τῆς Θείας Λειτουργίας καί τῶν λοιπῶν ἀκολουθιῶν καί ὅτι σέ κάθε περίπτωση πρόκειται γιά προσωρινό μέτρο.
Ὡς πρός τό πρῶτο ἐπιχείρημα γνωρίζουμε ὅλοι, ὅτι ἡ συμμετοχή στή Θεία Λειτουργία προϋποθέτει τουλάχιστον τήν φυσική μας παρουσία καί τό νά λέει κανείς, ὅτι αὐτή ὑποκαθίσταται ραδιοτηλεοπτικῶς εἶναι σάν νά ἰσχυρίζεται, ὅτι κοιτώντας τή βιτρίνα ἑνός ἑστιατορίου δύναται κανείς νά χορτάσει! Ὡς πρός τό δεύτερο ἐπιχείρημα γιά τήν προσωρινότητα τοῦ μέτρου, αὐτό καταρρίπτεται ἀπό τήν ἴδια τήν ΠΝΠ, πού δέν τῆς ἀρκεῖ ἡ προσωρινότητα τῶν μέτρων πού προβλέπει, ἀλλά καί ἡ διασφάλιση τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ἀρχῆς τῆς ἀναλογικότητας.
Ὑπῆρχαν μέτρα πού νά ἐξυπηρετοῦσαν τήν διασφάλιση τῆς μή διάδοσης τοῦ ἰοῦ καί ταυτόχρονα νά μήν πλήττουν τόν ἴδιο τόν πυρῆνα τοῦ δικαιώματός μας στή Θρησκευτική μας Ἐλευθερία;
Εἶναι σαφές, ὅτι αὐτά ὑπῆρχαν μέ τήν πρόβλεψη π.χ. ἐλαχίστων τετραγωνικῶν ἤ ἀριθμοῦ προσώπων. Στό προληπτικά μέτρα πού ἔχουν παρθεῖ γιά ἄλλες δραστηριότητες προβλέπονται τέτοιες ποσοστώσεις, ἐνῷ ἡ πράξη ἔχει δείξει ὅτι ὁ Ἑλληνικός Λαός ἐπιδεικνύει ἀξιοζήλευτη ὡριμότητα καί αὐτοπειθαρχία.
Εἶναι λοιπόν σαφές ἀπό τά παραπάνω, ὅτι ὁ ἀποκλεισμός μας ἀπό τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας δέν εἶναι ἕνα ἐκ Θεοῦ ἐπιτίμιο.
Προέρχεται ἀπό μία διοικητική πράξη, μία ἀπόλυτη ἀπαγόρευση. μία ἀκραία ἐπιλογή πού στερεῖται τεκμηρίωσης καί ἐλέγχεται ὡς ἐκτός νομοθετικῆς ἐξουσιοδοτήσεως ὡς παράνομη καί καταχρηστική. Τό αὐτό βεβαιώνεται καί ἀπό τήν πρόσφατη σχετική ἐπιστολή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου πρός τήν Ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων, συνυπεύθυνη μέ τόν Ὑπουργό Ὑγείας γιά τήν ἀπαγορευτική ΚΥΑ.
Πρόσφατη μελέτη ἑνός ἀπό τά μεγαλύτερα κέντρα στατιστικῆς τῶν ΗΠΑ, τοῦ PEW Research Center καταγράφει, ὅτι ἐβδομαδιαίως ἐκκλησιάζεται τό 17% τῶν Ἑλλήνων. Ἐάν σέ αὐτό τό ποσοστό προστεθοῦν καί οἱ λιγότεροι “τακτικοί”, εἶναι σαφές, ὅτι ἡ ἀπαγόρευση, ὅπως ἔχει τόσο ἀπόλυτα ληφθεῖ, πλήττει τό θρησκευτικό ἀνεπανόρθωτα τό συναίσθημα τῆς μεγάλης μερίδας τῶν Ἑλλήνων πολιτῶν. Στίς δύσκολες στιγμές πού αὐτοί βιώνουν, ἡ ἀπαγόρευση αὐτή λειτουργεῖ ἐπιβαρυντικά στόν ψυχισμό τους καί καθιστᾶ πολύ πιό δυσβάσταχτο τόν ἐγκλεισμό, πού πρέπει νά ὑπομείνουν γιά πολλές ἑβδομάδες ἀκόμη, ὅπως δυστυχῶς προοιωνίζεται.
Μόλις πρίν λίγα 24ωρα τό Γαλλικό ΣτΕ μέ τήν ὑπ’ ἀρίθμ. 439674/22.3.2020 ἀπόφασή του ἔκρινε μή νόμιμο τό αἴτημα γιά περαιτέρω αὐστηροποίηση τῶν μέτρων τῆς ἀπαγόρευσης κυκλοφορίας τῶν πολιτῶν μέ μεταξύ ἄλλων καί τό σκεπτικό, ὅτι ἡ αὐστηροποίηση αὐτή δέ συνεπάγεται καί ἄνευ ἑτέρου διασφάλιση τῆς δημόσιας ὑγείας καί ὅτι ἀντίθετα μπορεῖ νά λειτουργήσει καί ἐπιβαρυντικά πρός αὐτή.

Στίς 30 Μαρτίου ἡ ΚΥΑ ἐξέπνευσε καί ἀνανεώθηκε. Τό προδήλως παράνομό της ἀποφάσεώς εἶναι ἀναμφισβήτητο. Δέν διασφαλίστηκε, ἡ ἔστω καί μέ θεμιτούς περιορισμούς, Θρησκευτική Ἐλευθερία στούς Ἕλληνες Ὀρθοδόξους Πολίτες. Δέν ἔχουμε πλέον παρρησία πρός τόν Θεό, γιά νά ζητήσουμε τό Ἔλεός του στή δοκιμασία πού μᾶς ἔχει ἐπιτρέψει καί οἱ Ἱερεῖς δέν μποροῦν νά ἀνακτήσουν τήν πεποίθηση, ὅτι ἀξίως φέρουν τό ὄνομα ”Λειτουργοί τοῦ Ὑψίστου”.


ΙΙ
Μετά την κατάσταση που επικρατεί στην χώρα μας και τον περιορισμό της μετακίνησης των πολιτών, λόγω της πανδημίας του covid 19, επιτρέπεται η μετακίνησή τους μόνο για έξι συγκεκριμένους λόγους κατόπιν αποστολής μηνύματος ή κατοχής εγγράφου που σου δίνει την άδεια για τις ως άνω μετακινήσεις, διαφορετικά και σε περίπτωση που δεν κατέχεις τα ως άνω έγγραφα, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο.
Η μερική απαγόρευση κυκλοφορίας έχει να κάνει με την προστασία της δημόσιας υγείας που δίνει νομικά το δικαίωμα στην κυβέρνηση με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου να την επιβάλλει.
Παρά ταύτα, οποιαδήποτε απαγόρευση πρέπει να γίνεται με γνώμονα και την προστασία των συνταγματικά κατοχυρωμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως με την εφαρμογή της ρητά προβλεπόμενης στο Σύνταγμα αρχή της αναλογικότητας, ὅπως προβλέπει τό Σύνταγμά μας, λόγω τῆς ἀπαράδεκτης καί ἀσύδοτης ἀντιδημοκρατικῆς ἐπεμβάσεως τοῦ Κράτους στόν πυρῆνα τῆς μή μάλιστα ὑπό ἀναστολήν τελούσης ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως τοῦ Συντάγματός μας.

Κι ενώ προβλέπονται ως λόγοι μετακίνησης ἀπό τήν σχετική ΚΥΑ η προμήθεια τροφίμων και άλλων ειδών από μάρκετ, η ελευθερία για σωματική άσκηση, η μετάβαση σε τράπεζες και άλλα, δεν μπορεί να ζητηθεί άδεια για μετάβαση του πιστού σε εκκλησία, παρά τον νόμο που δεν απαγόρευε ἀρχικά την μετάβαση σε εκκλησία για ατομική προσευχή , προσκύνημα των εικόνων και άναμμα ενός κεριού στα περιοριστικά μέτρα που θεσμοθετήθηκαν, λόγω της πανδημίας του Κοροναϊού.
Συνεπώς με την επιταγή της κυβέρνησης και την απειλή της επιβολής προστίμου, αν μετακινηθώ για αυτόν τον λόγο, όπως έχω κάθε δικαίωμα, περιορίζεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη θρησκευτική μου ελευθερία βάσει του Συντάγματος και του άρθρου 13 αυτού.
Εξαιτίας της επιλεκτικής επιβολής συγκεκριμένων λόγων μετακίνησης, ο πολίτης που θέλει με τον ως άνω τρόπο μεμονωμένα να ασκήσει τα δικαιώματα της θρησκευτικής του ελευθερίας, μετέβαινε σε εκκλησίες που ἦταν ανοικτές, και αν τις ἔβρισκε, υπογράφοντας ψευδώς, ότι μεταβαίνει εκτός της οικίας του για έναν από τους άλλους λόγους που αναγράφονται στους λόγους μετακίνησης, αναλάμβανε τον κίνδυνο και πάλι να του επιβληθεί πρόστιμο σε περίπτωση ελέγχου. 
ΙΙΙ

Με την από 06/04/2020 ΚΥΑ υπ’ αριθμόν 23093, δημοσιευθείσα στο φύλλο 1178 ΦΕΚ Β΄, απεφασίσθη η επιβολή του μέτρου της προσωρινής απαγορεύσεως της τέλεσης κάθε είδους ιεροπραξιών και ακολουθιών στους θρησκευτικούς χώρους λατρείας για το διάστημα της Μεγάλης Εβδομάδος, ήτοι από 12/04 έως και 20/04.
Συγκεκριμένα, προβλέπεται η τέλεση των ακολουθιών κεκλεισμένων των θυρών με την παρουσία ελαχίστων απαραιτήτων προς τούτο προσώπων, η απαγόρευση αναμεταδόσεως μέσω μεγαφώνων της ακολουθίας και η απαγόρευση εισόδου προσκυνητών σε Ιερές Μονές. Ανεπίσημα διευκρινίστηκε επιπλέον ότι απαγορεύεται ατομική λατρεία και προσευχή εντός των ναών, καθώς και η διανομή του Αγίου Φωτός κατ’ οίκον. Το παρόν κείμενο θα παρουσιάσει ορισμένες απόψεις, αποδεκτές και από ειδικούς του νομικού χώρου, οι οποίες διατείνονται ότι τα παραπάνω μέτρα είναι προδήλως παράνομα και δη αντικείμενα στην απολύτως προστατευόμενη από το Σύνταγμα και Διεθνείς Συμβάσεις θρησκευτική ελευθερία.
Θα μπορούσαν να γραφούν σελίδες επί σελίδων για το ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας, που έχει πυροδοτήσει κοσμογονικές αλλαγές και ανακατατάξεις στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του εποικισμού της Β. Αμερικής από διωκόμενους Προτεστάντες που έβρισκαν εκεί καταφύγιο. Η θρησκεία είναι αλληλένδετη με τον πολιτισμό[1] και την ταυτότητα, έτσι αποτελεί όχημα για την επίτευξη πολιτικών στόχων και έχει καίρια γεωπολιτική σημασία. Για αυτό, η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται απόλυτα,  από πληθώρα νομικών κειμένων (13 Σ, 10 παρ. 1 ΧΘΔΕΕ, 9 παρ. 1 ΕΣΔΑ, 18 ΔΣΑΠΔ), δεν περιλαμβάνεται δε στα αναστελλόμενα δικαιώματα της καταστάσεως πολιορκίας (44 Σ). Είναι αλληλένδετη και με τον συναισθηματικό και ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, ο οποίος την χρησιμοποιεί κατά κανόνα ως διέξοδο και παρηγοριά από τα διάφορα δεινά της ζωής. Για αυτό, η ελευθερία της θρησκείας είναι στενά συνδεδεμένη με το δικαίωμα στην προσωπικότητα (5 Σ). Είναι κατ’ εξοχήν κοινωνική υπόθεση, παραμένοντας και ιδιωτικό γεγονός, χωρίς όμως να είναι πρωτίστως αυτό, ώστε η σημερινή «κατ’ οίκον εκκλησία» μας απέχει του αληθούς περιεχομένου της έννοιας «θρησκεία».[2]
Η θρησκευτική ελευθερία έχει πληθώρα εκφάνσεων, όπως η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως, της λατρείας, της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως, που η κάθε μία τους αποτελεί από μόνη της τεράστιο νομικό ζήτημα στον ραγδαία εκκοσμικευμένο νομικό πολιτισμό μας. Από αυτές, η σπουδαιότερη είναι η ελευθερία της λατρείας[3], από την οποία απορρέει το δικαίωμα για την ακώλυτη άσκηση αυτής. Ως λατρεία νοείται η άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων με τελετουργική μορφή.[4]  Η ατομική λατρεία δεν μπορεί να θεωρηθεί, ότι ικανοποιεί την ελευθερία της λατρείας[5] πλήρως, αφού αδυνατεί να ανταποκριθεί στην θρησκευτική συνείδηση των πιστών, η οποία κατά κανόνα περιλαμβάνει και την συμμετοχή σε δημόσιες, υπο ειδικών λειτουργών τελούμενες, τελετουργικές εκδηλώσεις. Η ελευθερία της λατρείας έχει τόσο αμυντική όσο και θετική διάθεση, αφού αξιώνει την μη παρεμπόδισή της εκ μέρους της Πολιτείας αφενός, και την θετική ενέργεια της Πολιτείας προς άρση τυχόν παρεμποδίσεως εκ μέρους τρίτων αφετέρου.[6] Η ελευθερία προς άσκηση της λατρείας αποτελεί την σπουδαιότερη έκφραση της θρησκευτικής ελευθερίας διότι, μεταξύ άλλων, συνδέεται άμεσα με την διαμόρφωση και διαιώνιση της θρησκευτικής συνειδήσεως. Δεν είναι τυχαίο, ότι καθεστώτα εχθρικά προς ξένα θρησκευτικά δόγματα π.χ. η σύγχρονη Τουρκία, θέτουν περιορισμούς και ουσιαστικά καταργούν την ελευθερία της λατρείας στους Χριστιανούς, αποσκοπώντας να αλώσουν τελικά την πίστη τους, η οποία θεωρείται κίνδυνος για την διαιώνιση της κρατικής εξουσίας. Στην σημερινή πανδημία, καθώς η ήδη εκκοσμικευμένη Χριστιανική Δύση βρίσκεται σε καθεστώς κεκλεισμένων των ναών, ειδικοί έχουν υποστηρίξει, ότι θα επιταχυνθεί η απώλεια θρησκευτικής συνείδησης από τους πιστούς, διότι «το να πηγαίνεις στο ναό είναι μία συνήθεια, και όταν κοπεί αυτή η συνήθεια είναι δύσκολο να την αρχίσεις ξανά».[7] Παραδείγματα όπως αυτά μαρτυρούν την στενή σ ύ ν δ ε σ η μεταξύ ελευθερίας της λατρείας και θρησκευτικής συνείδησης, ως δύο όψεις κοινού νομίσματος, ώστε να είναι αδιανόητη η απαγόρευση της μίας και ταυτόχρονα η «προστασία» της άλλης. Χαρακτηριστικά ως προς τη σύνδεση αυτή γράφει ο καθ. Ι. Κονιδάρης «η θρησκευτική ελευθερία θα παρέμενε στην ουσία γράμμα κενό, εάν η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως δεν συνοδευόταν και από τη συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας της λατρείας».[8]
Η σημερινή απαγόρευση της λατρείας έχει οχυρωθεί πίσω από δύο ισχυρά «συγχωροχάρτια» που πασχίζουν να την παρουσιάσουν σαν μία νόμιμη, θεμιτή, έως και επαινετέα παραβίαση θεμελιώδους δικαιώματος. Οι ίδιοι δικαιολογητικοί λόγοι έχουν προβληθεί και για τις λοιπές υπέρμετρες απαγορεύσεις και καταπατήσεις δικαιωμάτων όπως αυτό της μετακινήσεως και της προσωπικότητας, οι οποίες καταδικάζονται από ορισμένους, πολίτες ή νομικούς, [9]  ως υπερβολικές, αχρείαστες, και αντικείμενο εκμεταλλεύσεως από κυβερνητικούς και διεθνείς παράγοντες. Το ένα είναι η «προσωρινότητα» των μέτρων, που συχνά προβάλλεται ως πανάκεια για την επιβολή μίας δρακόντειας απαγορεύσεως αφού αυτή δεν προορίζεται να διαρκέσει. Το επιχείρημα της προσωρινότητας έχει μάλλον καταρριφθεί από μόνο του καθώς έχει περάσει ήδη ένας μήνας αυτής της κατάστασης, κατά τον οποίο τα μέτρα μάλλον γίνονται δριμύτερα και όχι ανεκτικότερα. Η διατήρηση της παρούσας καταστάσεως τελείται όχι προσωρινά αλλά κατ’ ακρίβειαν επ’ αόριστον. Όλοι ελπίζουμε και η Κυβέρνηση σκοπεύει να είναι προσωρινά τα μέτρα, αλλά δεν μπορεί να διατυπωθεί οποιαδήποτε ασφαλής πρόβλεψη για τη λήξη της πανδημίας. Υπό τοιαύτες συνθήκες διαιωνίσεως των περιορισμών, το αίτημα της αναλογικότητας των μέτρων γίνεται έτι πλέον κρισιμότερο και όχι έτι πλέον αμελητέο. Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, το απευκταίο ενδεχόμενο να μας γίνουν συνήθεια τα παρόντα μέτρα ή να αποτελέσουν κεκτημένο για μελλοντικούς περιορισμούς.[10]
Ως υπέρτατη, τελικά, δικαιολόγηση των μέτρων προβάλλεται η προστασία του υπέρτερου έννομου αγαθού της δημοσίου υγείας μέσα από την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων που οδηγούν σε διασπορά του ιού. Οι υποστηρικτές αυτής της πρότασης παραγνωρίζουν, ότι ως δημόσια υγεία νοείται όχι αποκλειστικώς η σωματική αλλά και η ψυχική, η οποία προσβάλλεται από την στέρηση της θρησκευτικής λατρείας και δη σε εορταστικές περιόδους, όπως αυτή της Μεγάλης Εβδομάδος, ώστε τελικά ματαιώνεται η προστασία του αγαθού της δημόσιας υγείας. Λησμονούν επίσης την προτεραιότητα της αρχής της αναλογικότητας (25 παρ. 1 Σ), που διέπει απαραιτήτως τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων από ο π ο ι α δ ή π ο τ ε νομοθετική ενέργεια, είτε αυτή περιλαμβάνεται στην συνήθη παραγωγή νόμων είτε ανταποκρίνεται στην ανάγκη ρυθμίσεως μίας έκτακτης καταστάσεως. Κοινώς, δεν μπορούμε να καταργήσουμε τα θεμέλια της εννόμου τάξεως, τα δόγματα της νομικής επιστήμης και την νομοθεσία προστασίας των πολιτών, απλώς, επειδή αντιμετωπίζουμε μία πρωτόγνωρη και λίαν συνταρακτική κατάσταση.
Η αρχή της αναλογικότητας διακρίνεται σε τρεις επί μέρους αρχές[11] οι οποίες και πλήττονται από την καθολική απαγόρευση  Ήτοι, η αρχή της καταλληλότητας των μέτρων θίγεται καθώς η καθολική απαγόρευση είναι υπέρμετρη και μη ρεαλιστική, όπως αποδείχθηκε από το γεγονός ότι οι πολίτες και κληρικοί δεν συμμορφώθηκαν με αυτήν, όχι λόγω απέχθειας προς το κοινωνικό σύνολο ή επιβουλής της δημοσίου υγείας όπως πολλοί υποστηρίζουν, αλλά επειδή τα μέτρα δεν είναι κατάλληλα για να επιφέρουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της μη διασποράς του ιού δια μέσου της θρησκευτικής λατρείας. Η αρχή της αναγκαιότητας, που τόσο παραστατικά εκφράζεται στην ρήση του Αριστόβουλου Μάνεση «δεν ρίχνουμε κανονιές για να διώξουμε τα περιστέρια», δηλαδή δεν χρησιμοποιούμε τα επαχθέστερα μέτρα για να επιτύχουμε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, θίγεται επίσης από την καθολική απαγόρευση. Η προσβολή αυτή καταδεικνύεται από την προσπάθεια εφαρμογής της αρχής της αναγκαιότητας σε κάθε άλλη έκφανση του δημοσίου βίου, όπως είναι η αγορά τροφίμων και η μετακίνηση. Πλήττεται επίσης η αρχή της αναλογικότητας του επαχθούς του μέτρου, σε σχέση με το όφελος από τον επιδιωκόμενο σκοπό, καθώς ο πλήρης αποκλεισμός της λατρείας, συνοδευόμενος από αβάσιμες απαγορεύσεις τελέσεως ιδιωτικών μυστηρίων (π.χ. αγιασμός, εξομολόγηση, ευχέλαιο), κωδωνοκρουσίας και διανομής Αγίου Φωτός καταπιέζει το θρησκευτικό αίσθημα της πλειονότητας των πολιτών σε βαθμό που δε συμβαδίζει με το όφελος από το σκοπό προστασίας της (σωματικής) δημοσίου υγείας, ο οποίος άλλωστε εις ουδέν ωφελείται από την απαγόρευση θρησκευτικών εκδηλώσεων, που ουδόλως απαιτούν συνάθροιση ή και σωματική επαφή.
Σε επίπεδο διεθνούς δικαίου η απαγόρευση της λατρείας έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το άρθρο 4 παρ. 2 του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.[12] Το άρθρο αυτό ορίζει, πως απαγορεύεται η αναστολή του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας και των εκφάνσεών του, όπως το ορίζει το άρθρο 18. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 18, επιτρέπονται οι περιορισμοί της ελευθερίας της λατρείας για τον σκοπό προστασίας της δημόσιας υγείας. Διαφέρουν όμως ριζικά οι περιορισμοί από την αναστολή, δηλαδή την πλήρη απαγόρευση, την οποία βιώνουμε σήμερα.
Ποιοι θα μπορούσαν να είναι οι αναλογικοί και αναγκαίοι περιορισμοί, που θα προκρίνονταν για την παράλληλη εξυπηρέτηση του σκοπού προστασίας της (ψυχικής και σωματικής) δημοσίου υγείας και την παράλληλη διάσωση του πυρήνα του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας; Όπως προτείνει ο ομ. καθ. κ. Κωστάρας, θα ήταν δυνατή η αραίωση των καθισμάτων στους ναούς, ώστε να τηρούνται αποστάσεις ασφαλείας κατά τον εκκλησιασμό, η απαγόρευση κάθε είδους ασπασμών σε εικόνες και χέρια ιερέων, η διανομή αντιδώρου με αυστηρή τήρηση κανόνων υγιεινής, η επιβολή χρήσης προστατευτικής μάσκας εντός του ναού και η εκμετάλλευση του προαύλιου χώρου για την άσκηση λατρείας από όσους δεν χωρούν στον ναό. Με την ανάθεση της τήρησης των μέτρων στους ιερείς και επιτρόπους, σε συνεργασία ενδεχομένως με Αστυνομικούς, θα μπορούσε να επιτευχθεί η τήρηση των ανωτέρω προϋποθέσεων.[13] Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με τις προσπάθειες που γίνονται στα σούπερ μάρκετ και τις λαϊκές αγορές!
 
Αναλιζόμενοι την αναγκαιότητα της επιβληθείσας απαγόρευσης, ας λάβουμε υπόψη μας ότι αποτελούμε την μοναδική Ορθόδοξη χώρα η οποία, προφανώς επηρεασμένη από το ορθολογιστικό και νοησιαρχικό πνεύμα της Δύσεως από το οποίο εμφορείται η καθοδηγούσα ημάς Ευρωπαϊκή Ένωση, έκλεισε οριστικά και αμετάκλητα τους ναούς. Στην υπόλοιπη Ορθόδοξη Εκκλησία (διότι δεν νοούνται εθνικά σύνορα και κρατικοί διαχωρισμοί μέσα στην πνευματικά ενιαία Ορθοδοξία), οι λειτουργίες τελούνται κανονικά, τηρουμένων των απαραιτήτων μέτρων.
Γιατί άραγε;
  • Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τίς συνάξεις στίς ἐκκλησίες, σημειώνω ἐπιλέγοντας, ὅτι ὅλα τά μέτρα, πού ἐξήγγειλε ἡ Κυβέρνηση γιά τήν πρόληψη καί ἀντιμετώπιση τοῦ κορωνοϊοῦ ἐφαρμόζονται, πλήν τοῦ ἐπαχθέστατου μέτρου ὄχι ἁπλῶς τοῦ περιορισμοῦ, ἀλλά τῆς διακοπῆς καί τῆς τελείας παρακωλύσεως τῆς Θείας Λατρείας, καί μάλιστα τῆς Θείας Λειτουργίας, μέτρο τό ὁποῖο χαρακτηρίζεται ὡς ἀντισυνταγματικό ὅπως ἐδῶ ἀποδείξαμε καί ἀποδεικνύεται καί ὑπό πολλῶν ἄλλων Καθηγητῶν Πανεπιστημίου τῆς Νομικῆς καί ἐγκρίτων νομικῶν.
  • Γιατί στίς ἀναστελλόμενες διατάξεις τοῦ Συντάγματος δέν εἶναι αὐτή τοῦ ἄρθρου 13, παράγραφος 2, πού σαφῶς ὁρίζει ὅτι «κάθε γνωστή θρησκεία εἶναι ἐλεύθερη καί τά σχετικά μέ τή λατρεία της τελοῦνται ἀνεμπόδιστα ὑπό τήν προστασία τῶν νόμων».
  • Ἀσφαλῶς κανένας δέν εἶναι ὑπεράνω τῶν νόμων.
  • Ὅμως, τό Σύνταγμα εἶναι ὁ ὑπέρτατος Πολιτειακός νόμος.
  • Ἡ ὑπ’ ἀριθ.2867/Υ1 ΚΥΑ, πού περιβλήθηκε τήν ἰσχύ νόμου θά κριθῆ ὁριστικά προσεχῶς ὑπό τοῦ ΣτΕ, ὅπου προσέφυγαν ἔγκριτοι νομικοί, ἀντιπρόσωποί μας, καί ἐκεῖ θά καταδειχθῆ, ἄν εἶναι συνταγματικός νόμος ἤ μή.
  • Στή περίπτωσι αὐτή, λοιπόν, τῆς Θείας Λειτουργίας ὑπό τήν αὐστηρή τήρηση τῶν προβλεπομένων ὑπό τοῦ Νόμου, περί ἀποστάσεων ἀσφαλείας καί ἀτομικῆς προσευχῆς, δέν ἔχουμε ἠθελημένη ὑπό τῶν ἱερέων καί τῶν Ἀρχιερέων παράβαση καί παρακοή στούς Νόμους τοῦ Κράτους, ἀλλά ἀνυπέρβλητο δίλημμα ἐξ αἰτίας συγκρούσεως καθηκόντων, κατά τίς προβλέψεις τοῦ ἄρθρου 33 Π.Κ. «Πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις», εἶπε σέ ἀνάλογη περίσταση ὁ Ἀπόστολος Πέτρος.
------------------------------------------------------------------------------


[1] Σπ. Ν. Τρωϊάνου – Γ. Α. Πούλη, Εκκλησιαστικό Δίκαιο, 2η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, σελ 95
[2] Σπ. Ν. Τρωϊάνου – Γ. Α. Πούλη, Εκκλησιαστικό Δίκαιο, 2η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, σελ 95
[3] Σπ. Ν. Τρωϊάνου – Γ. Α. Πούλη, Εκκλησιαστικό Δίκαιο, 2η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, σελ 97
[4] Δ. Δαρέλλη σε Σπ. Βλαχόπουλο, Θεμελιώδη Δικαιώματα, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 271
[6] Σπ. Ν. Τρωϊάνου – Γ. Α. Πούλη, Εκκλησιαστικό Δίκαιο, 2η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, σελ 97
[7] L. Coppen, Will coronavirus hasten the demise of religion – or herald its revival?, The Spectator, https://www.spectator.co.uk/article/will-coronavirus-cause-a-religious-resurgence-or-its-ruination
[8] Ι. Κονιδάρη, Εγχειρίδιο Εκκλησιαστικού Δικαίου, 3η έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, σελ 30
[10]Σπ. Βλαχόπουλου, «Όχι» στον συνταγματικό μιθριδατισμό, Καθημερινή https://www.kathimerini.gr/1071326/opinion/epikairothta/politikh/oxi-ston-syntagmatiko-mi8ridatismo?fbclid=IwAR3juOQIWfj3PkxtlM7AKDczmN-hcvpGjUITXd-ZbXQ2FokxnYY1pJbQ1cc
[11] Α. Παντελή, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, 4η έκδοση, εκδόσεις Λιβάνη, σελ 481
[12] Κ. Κυριαζόπουλου, «Γιατί η κυβέρνηση επιμένει να παραβιάζει την ελευθερία της λατρείας και γιατί ο αρχιεπίσκοπος την υποστηρίζει; https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/36207-giati-i-kubernisi-epimenei-na-parabiazei-tin-eleutheria-tis-latreias-kai-giati-o-arxiepiskopos-tin-upostirizei
[13] Α. Π. Κωστάρα, Το «λουκέτο» ως καταχρηστική άσκηση ενός επιτρεπόμενου μέτρου, εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, φ. 13/4/2020
Δρ. Ν. Πρωτοπρεσβύτερος π. Νικόλαος Δημαρᾶς
τ. Ἐπικουρος καθηγητής τῆς Σχολῆς Διοίκησης καί Οἰκονομίας τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν
καί Διευθυντής τοῦ Ἰνστιτούτου Ἀστικοῦ καί Εὐρωπαϊκοῦ Δικαίου
στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)